De rol van vertrouwenspersonen is cruciaal. Een vertrouwenspersoon zou in elk bedrijf een rol moeten spelen. Elke werknemer moet toegang hebben tot een vertrouwenspersoon.

Het ingediende wetsvoorstel vertrouwenspersonen beoogt een wettelijk kader te creëren waarbij iedere werknemer die te maken krijgt met ongewenste omgangsvormen, terecht kan bij een vertrouwenspersoon. Daarnaast beoogt dit wetsvoorstel de positie van de vertrouwenspersoon in de organisatie te versterken.

Maar niet iedere organisatie heeft al een vertrouwenspersoon. Het is op dit moment nog geen wettelijk beschermde positie in de organisatie, noch moet hij of zij voldoen aan specifieke wettelijke (kwaliteits-)eisen. Dit maakt dat een vertrouwenspersoon niet altijd de belangrijke functie kan vervullen die hij of zij zou moeten vervullen, en ook is de vertrouwenspersoon niet beschermd tegen nadelige gevolgen van het uitoefenen van deze functie. Door bij wet een vertrouwenspersoon te verplichten (intern of extern) wordt er recht gedaan aan deze belangrijke functie. Want een werknemer die last heeft van ongewenst gedrag moet zo laagdrempelig mogelijk en in vertrouwelijkheid zijn verhaal kunnen doen, en vervolgens geholpen worden met mogelijke vervolgstappen. Dit kan voorkomen dat een werknemer te lang alleen met zijn verhaal blijft rondlopen, ziek wordt, of in conflict komt met zijn werkgever of collega’s. Een vertrouwenspersoon is hiervoor essentieel.

Eén op de vier werkenden heeft weleens last van een onveilige werksfeer, pesten en intimidatie. Vertrouwenspersonen zijn cruciaal om hierin verbetering te brengen.

Traditioneel gaat veel aandacht naar fysiek veilig werken: helm dragen, machines goed bedienen, omgang met giftige stoffen. Maar juist ook sociale veiligheid moet onze aandacht hebben zoals goede werkomstandigheden en respect voor elkaar.

Recent onderzoek van vakbond CNV laat zien dat twee miljoen werkenden last hebben van een onveilige werksfeer, pesten en intimidatie. Een vijfde van de ondervraagden geeft bovendien aan dat de corona-crisis en thuiswerken de sfeer verslechtert.

Thuiswerken geeft ‘pesters’ vrij spel: ‘Een sneer uitdelen of iemand juist negeren is via de computer makkelijk gedaan. Een kwart van de werkenden heeft laten weten wel eens te maken te hebben met treiteren, roddelen, uitlachen, discriminatie (kleinerende, achterstellende, stereotypebevestigende of stigmatiserende boodschappen die in bepaald gedrag of bepaalde grapjes worden verpakt) of ander vervelend gedrag op het werk. Veel van de uitingsvormen zijn vaak impliciet of verborgen.

Mensen staan onder meer spanning en zijn minder geneigd om voor zichzelf op te komen. Toegang tot een vertrouwenspersoon kan mensen helpen om de juiste stappen te zetten en daarmee, in ieders belang, een einde te maken aan ongewenst gedrag.

Het gebeurt helaas regelmatig dat medewerkers vaak bij ongewenst gedrag maar ook bij integriteitsschendingen (Wet huis voor klokkenluiders) toekijken. Er wordt verder geen actie ondernomen. De veroorzaker wordt niet aangesproken en er wordt geen melding gedaan.

Wat zijn hiervan de redenen? Is men zelf bang voor represailles? Of heeft men negatieve ervaringen over de afhandeling van een melding of klacht? Heeft de organisatie in hun beleving onvoldoende met eerdere meldingen gedaan?

Werkgevers en leidinggevenden zijn in deze tijd verder van hun medewerkers verwijderd en zullen grensoverschrijdend gedrag daardoor minder snel opmerken. Het is naïef te denken dat dit gedrag stopt, als we minder op de werkvloer zijn. Het grensoverschrijdende gedrag komt ook voor in calls, per WhatsApp en mail; momenteel de voornaamste communicatiekanalen tussen werknemers maar ook met klanten.

Werkgevers hebben de zorgplicht om medewerkers een veilige werkomgeving te bieden, ook nu. Corona is een goede gelegenheid om het bestaande preventiebeleid weer eens tegen het licht te houden of dit beleid nu eindelijk eens op te stellen. Zorg dat je medewerkers weten waar zij terecht kunnen als er misstanden plaatsvinden. Alleen een link naar informatie over de vertrouwenspersoon op het intranet is niet genoeg. Organiseer proactief een bijeenkomst, eventueel met externe ondersteuning, om grensoverschrijdend gedrag al voordat het plaatsvindt bespreekbaar te maken en hulpbronnen te duiden.

Vertrouwenspersonen zijn in ieders belang. Bedrijven functioneren beter als medewerkers optimaal functioneren en zich veilig voelen. De grootte van een bedrijf hoeft geen belemmering te zijn: voor kleinere bedrijven is het mogelijk om via de branche vertrouwenspersonen aan te bieden. Ook kunnen bedrijven een externe vertrouwenspersoon aanstellen, die voor meerdere bedrijven werkt.

Grensoverschrijdend gedrag levert vaak situatieve arbeidsongeschiktheid en een blijvend effect op de werkprestaties van de slachtoffers op.

Uit onderzoek is gebleken dat bijna driekwart van de mensen die grensoverschrijdend gedrag hebben ondervonden aangeeft, daarvan blijvende gevolgen te ervaren en twee derde van de respondenten zegt ‘in zekere mate’ bang te zijn om in de toekomst (nogmaals) slachtoffer te worden. Ruim een vijfde van de respondenten heeft zich wel eens ziek gemeld vanwege grensoverschrijdend gedrag. Dat verzuim varieerde van enkele dagen tot maanden, oplopend tot een jaar. Twee derde van de ondervraagden geeft aan ervaring te hebben met seksueel getinte grappen of opmerkingen op de werkvloer, ruim 62 procent met ongepaste vragen naar het privéleven (zoals dating, relatie, zaken rondom seksualiteit). Ruim de helft heeft intimiderende blikken, gluren of het staren naar billen of borsten ondergaan.

Het is cruciaal op welke wijze ongewenste gedrag aangepakt en afgehandeld wordt. De vertrouwenspersoon adviseert, verwijst door, en helpt bij een passende oplossing. De vertrouwenspersoon doet niets zonder toestemming van de melder.

Per saldo kan grensoverschrijdend gedrag behalve ernstige schade aan de betrokkene ook heel wat ‘collateral damage’ voor de organisatie opleveren. Het adequaat opvangen, begeleiden en ondersteunen van medewerkers bij de behandeling van vragen of klachten over ongewenst gedrag komt zowel de melder als de werkgever ten goede. Er wordt gekeken naar het oplossen van het gesignaleerde probleem, maar richt zich bij voorkeur op het voorkomen daarvan, door bewustwording en inzicht te geven in ongewenst gedrag in combinatie met het bieden van concrete handvatten aan medewerkers hoe hiermee om te gaan.

Met een (extern) vertrouwenspersoon geef je als werkgever verdere invulling aan het bevorderen van het welzijn en de veiligheid de jouw medewerkers, en voorkom je dat problemen onnodig escaleren en tot uitval van medewerkers leiden.